Junge Jahre auf Nordstrand

Bi´t T´rüggdenken geiht dat sach ok anner ole Lüüd so as mi. Mit eenmal stahn de junge Johrn so düütlich vör een un laten een nich los. Man wunnert sik aver doch maennigmal, wat noch all´ns so lebennig op een tokamen deiht. - - Wat vergahn is un doch nich vergeiht, dat dücht een as en lange, lange Kaed, de een dör de Hand glieden deiht. Is´t en goll´n Kaed ? Wenn ik ok weet, en Lenk grippt in dat Anner, so seh ik wiet torügg doch blots enkelte Biller oplüchten. - -

Dor sitt dat lüttje Kind op´n hoge Stohl in´e Köök, en grote Schört um, vör sik en Balje mit Water. Un dat Lüttje panscht, un dat Water sprütt. Wat´n Höög ! De Mudder hett alle Hann´ vull to dohn. Nu löppt dat Kind ehr doch nich mehr vör de Fööt un lett ok dat Blarr´n. De lütt Deern wuß ja gau ´ran un harr na´n paar Johrn en lüttje Süster. Aver ik seh ehr vael alleen, se weer so för sik. Mit Poppen much se nich spael´n; aver Vadder in sien rode Baart tusen, op sien Knee un op´e Nack rieden, dat much se. Dor sae he denn woll dat ole Riemel:

"Bimmel, bammel, Beierloot,

unse grote Hahn is doot.

´keen schall de bekleden ?

All de witte Möven.

´keen schall de betruern ?

All de grote Buern.

´keen schall de begraven ?

All de swarte Raven.

´keen schall de belüden ?

All de Klocken op Süden."

Ok Pannkook kehrn mit em to spael´n, weer fein. - - Gau lehr se dat Laesen. Wat heel se nich vun ehr Fiebel ! Eenmal weern en Deel Blaeder mirrndör raeten. Geef dat en Gebölk ! Wokeen harr dat dahn ? Dat Kind greep sik in´e Mund, reet an´e Taehn vör Wuut un Wehdaag. Aver wat weer dat ? Bloot keem ! De Taehns wull´n je woll al schiften. Se harr en groot Deel losraeten. Na, nu güng je eerst dat Schriegen richtig an, un de Mudder harr wat to begööschen un to tuscheln. Naher weer ja langtiet en groot Lock in de´n lütt Kinnermund to sehn. Laterhen, as de lütt Broder ok lopen kunn, weer dor ok so´n wille holten Peerd. Dat harrn se in´e Warkstaed maakt. Wat sprung dat, wat schaukelt dat ! Aver dor weer ok de Öllste op to gang. - -

Bi de Timmerwarkstaed weer ok´n Holtlager. Hier worr flietig wüppt. Dat güng hoog in´e Luft un wedder deep dal. So weer dat ok bi´t Stüern. Ik stunn geern op dat Sitt un floog to Hööchde, so wiet dat man güng. Dat kunn nich dull noog waesen. Se weer´n lüttje wille Hummel, de Deern, aver se kunn ok anners waesen. De Mudder lehrt ja all de lüttje Kinner dat Baeden. Eenmal keem dat so, wat de Öllste froog: "Mama, baedst du ok ?" "Ja" "Wat baedst du denn ?" "Dat Vadderunser." Dor weer en Unroh in ehr Fragen, wiß, ahn dat se´t sülven richtig wuß.

Un de wiede Sicht, de schien vun gröne Gras un de blaue Haewen fung sik al fröh in´e Kinnerogen. Dat hett´n Leng´n weckt na Masch un Meer, dat jümmer blaeven is. - -

Mien Vadder weer ja en Timmermeister. Dat Huus harr he sik vör de Hochtiet al buut. Denn haal he sik sien junge Fru ut Rendsborg. Dor weer he dree Johr Suldat waesen. - - De Grootöllern vun Vadders Siet wahnten aeven op de´n Westerdiek. Dor harrn se en lütt Strohdackhuus, so as all de annern Hüser, de dor in en lange Reeg op de´n Westerdiek ligg´n. Ok mien Grootvadder weer Timmermann, aver ik weet nich mehr vael vun em. Ik kann blots noch denken, wat he so hensüükt. Wenn wi em besöken daehn, denn kregen wi Fencheltee mit Honnig in. Ik drunk denn ut so´n lüttje witte Baeker mit´n blaue Kant. De heff ik noch, wenn de ok´n Splaet hett. Aver in so´n lange Laeven kriggt je vael en Splaet, un man höllt dor doch wat vun. Mien Grootvadder storv, as ik söß Johr oolt weer. As mien Vadder dat to mien Mudder sae, do faat he ehr um un harr Tranen in´e Ogen. Sowat vergitt en Kind nich so licht. - -

Wenn ik t´üggkieken doh, över de lange Reeg Mischen, de vör mi dor waesen sünd, denn weern dat vun Vadders Siet jümmer Freesen; Freesen vun Föhr, von de Hallig Süüdfall un vun Noordstrand. Wenn Noordstrand ok nich so wiet vun de faste Wall afliggt as Pellworm, so weer doch to mien Tiet maennigeen noch nich na butenlands kamen.

Wenn mien Mudder ok ut de Stadt weer, so wenndt se sik doch gau to de Insel. Se lehrt dat Botterkarn un dat Brootbacken. Se kreeg to Wiehnachten un Neejohr Futtjens un Backels op de´n Disch. Se slacht in un maakt sure Rull´n, jüßtso as mien Grootmudder. - - Unse Huus weer to domalige Tieden en staatsche Huus mit rode Panndack. En Hoff harr mien Vadder ok anleggt. Dor wussen vael Flederbüsch - - Ellhoorn sae man dorto. Wi Kinner maken uns to Sommertiet över de groten, gaeln Stickelbaern her. En Rieveltuun weer dor ok, un ok Appel- un Baernbööm. In´t Westen vun´t Huus stunn to Schuul ok allerhand. Dat weern Wicheln, Eschen un Ellhoorn. De stahn to´n Deel noch hüüt, oolt un krumm vun de´n Westwind. - - De gröttste Ruum in´t Huus nehm de Warkstaed in. Wi hebbt noch´n ole Huusbild, dat woll afnahm´n is, as ik so hento söß Johr oolt weer. Dor steiht bi de Familie en ganse Reeg Timmerlüüd, söß Mann. So weer dat garkeen so´n lüttje Bedriev. Wi spael´n geernmal in´e Warkstaed. Wi kropen ok woll in en´ Sarg, de ünner de Hövelbank stunn un spael´n fix mit Spöön. Dor weer wieder nix bi. Wat wussen wi Kinner vun Dood ! Aver ik höör doch nipp to, wenn mal wat Wunnerlichs vertellt worr, so wat vun´t Vöröven un Spökeln. Een Sünndag sae mien Vadder bi de Kaffeedisch to de Lehrjungs: "Jem bruken ja doch nich jüßt op´n Sünndagmorrn in´e Warkstaed to sitten un Klotzen unnerlegg´n. Dat weer ja en Rasseln un Larm." De Timmerlüüd keken ´nanner an. Keeneen weer dat waesen. Anner´n Dag worr en Sarg bestellt. Dat harr vöröövt. Vun sowat höör ik laterhen, as ik öller weer, noch vael mehr. - -

Wi weern nu dree Kinner, un dor worr spaelt un danst un dahn. Ik much nich geern still sitten. Mien Mudder sae mal, ik harr mi as Kind jümmer um mi sülm dreiht. - - Wi muchen uns ok so geern utstaffeern. Wat maken wi uns fein mit ole lange Kleder, mit Kapotthööt un Jacken, mit Kö un Sleier. Uns´ lütt Hund "Ammi" kreeg ok´n Jack an. Un bannig geern spael´n wi mit Sepenblasen. En Reet ut´n Strohdack, en baeten Water un gröne Seep in en Taß - - un denn güng dat los. Wat weer dat fein, wenn de gaelvigelett Sepenblasen dor dör de Luft flogen. Wat spegelt sik dor nich all´ns in ! - -

To jede Johrstiet harrn wi wat anners vör. Dor worr in´t Vörjohr Ball spaelt un löpert un över´t Tau sprung´n. Un wat för leidige un smucke Riemels lehrten wi nich ! As wi noch heel lütt weern, do spael´n wi Farkenstaeken:

Maennigeen Sing-Sang höörn wi ok vun de Naverskinner un laterhen in´e School. Harrn wi Snuck, un wull de garnich ophooln, denn heel´n wi de Luft an un repen:

Wi saen dat so lang, as´t uttohool´n weer; un denn weer de Snuck ok mehrstiets weg. Wenn wi uneenig weern, wokeen dat waesen schull bi´t Spael´n, denn meelt´n wi. Dat geef allerhand Riemels, smucke un nich so smucke. Ik much an´ leefsten:

Al as Kind much ik geern so´n Woortkringel höörn un smucke, bunte Farven sehn. In unse Fibel stunn´ de Wöör "Rosen und Lilien". Dor leeg för mi so´n Schien över. Wenn ik as lüttje Kind mal bedröövt weer, denn gung ik achter´t Huus to de rode Rosen un ween dor. - - Dat ik sowat an mi harr, wo man op Hoogdüütsch "Farbenhören" to seggt, dat maakt mi as Kind keen groot Verwunnern. Dat weer heel richtig un natürlich. Wi dreven dat as´n Spael. Ik sae denn: "Trude is gröön, Anna is witt, Minna is root, Greta is bruun," un so wieder. (Dat dörf een aver nu jonich mit de Farvenlehr vun de Poletik verwesseln !) - - E´er ik so recht an´e Böker ´rankeem, worrn uns Stücken vertellt. Dat Stück vun "Rieder Blaubaart" wull´n wi jümmers wedder höör´n. Ik glööf, dat vertell uns´ Mudder uns. Uns´ Vadder heel dat mehr mit "Grote Klaas un Lüttje Klaas". Un so as lüttje Kinner sünd; wi wulln dat sülvige Stück jümmers wedder höörn. - - Un denn wuß Vadder ok Radels:

Ik glööf, dat schull en Spannwark mit een Peerd waesen. - - To mien Kinnertiet bröch de Winter vael Ies un Snee. In´e Warkstaed harrn de Gesell´n so´n feine Stohlslaed maakt. Dor packt Mudder uns beide Deerns in, warm todeckt. Denn schoov uns´ Vadder de Slaed langs de Riensloot, aeven achter´n Binnendiek. He weer op Schoren, un op de brede Groov kunn he fein utstrieken. Dat maakt uns all dree bannig Höög. Ok Mudder harr Schoren. Dat Gestell weer gans ut Holt, un worrn mit Tau versnöört. Ik kann aver nich denken, wat ik ehr dormit op´t Ies sehn heff. - -

Wenn Wiehnachten keem, denn stunn "Rupert" woll mal achter de Ruten un klingelt: "Sünd de Kinner ok aartig ?" To anner Tieden weer dat aver de "Bußemann" oder "Bullermann", de unaardige Kinner haalt. He seet in´t Water. Water weer ja överall, denn rund üm´t Huus lepen Gröve, mitunner bavenvull Water. Un so kunn de "Bullermann" woll nödig waesen. Wenn Wiehnachten dicht bi weer, gung de Kokenfru vun Döör to Döör; de Timmerkorf vull Kindjeeskook över´n Arm. Un de Dannboom worr ok al in´e Wiehnachtsstuuv sett. Wi dachen uns, dat he woll al dor weer, de Döör weer ja toslaten. Un wenn´t glückt, kregen wi bi´t Kieken dör dat lütt Slötellock so´n baeten wat Grönes to sehn. Wat weer dat fein ! - - An een Wiehnachtsavend wull mien Vadder geern wat Tweern hebb´n för de Plumm´n. He holp je de´n Wiehnachtsmann. De Kringels harrn ja in´e Mirrn en Lock, un dat Kindjeeskook ok. De kunn man goot över de Telgen schuven, aver mit de Plumm´n weer dat so´n Saak. - - So vael Spaelkraam as nu geef dat dotiet noch nich. Dor weer woll en lüttje Popp, en baeten Tassengeschirr, Sandformen ut Blick, woll ok mal en Arche Noah un allerlei Deerten ut Holt, un denn en feine bunte Brummküsel, de Musik maken daeh. Dor worr en Snoor umwunn´, de man denn gau afreet un denn leep de Brummküsel mit Musik över de Dael. Dat weer wunnerschöön, aver de durven wi nich jümmer in´e Hann´ hebb´n, de leet Vadder oder Mudder man af un to mal dansen. - -

To Neejohr kregen wi en Rummelpott. Dat weer en lüttje Steenpott, en Semppott oder sowat. De harr aeven ünner´n Rand en Rill, dor kunn man de Blaas fein fastbinn´. De Swiensblaas worr na´t Slachten jümmers gans oppuust, ophung´n un dröögt. Wenn denn Neejohr dor weer, nehmen wi unse Rummelpott un maken twee Fingers baeten natt för dat Reet. Dat weer ja mirrn in´e Blaas fastbunn´. Denn gleden de Fingers dat Reet op un dal, un dat sae: "Wupa, wupa, wupa". Wi sung´n denn Huus bi Huus ok woll:

"Fruken, maak de Döör mal op,

de Rummelpott will in.

Dor kummt en Schipp vun Holland,

dat hett so moien Wind.

Schipper, wullt du wriggen,

Bootsmann, wullt du strieken ?

Sett de Saegel in de Topp,

un giff mi wat in´e Rummelpott."

Dat lohnt denn woll för´n Futtje oder´n Appel. Dör Johrteihnte hett mien Mudder to Neejohr Futtjen un Backels backt, dat höör sik so. Oostern worrn Eier söcht un ok aeten, un to Pingst geef dat faken en nee Kleed. Ik heff jümmers vael vun smucke Kleder hool´n un weet noch goot, wat ik dat eerste blöömte Kleed to en Richtbeer kreeg. Dat weer´n Staat ! Man durf na´t Antrecken, as een nu so fein dorstunn, de Arms knapp an´t Lief dalhool´n. Oh, jo nix kruus maken ! De ole Raat, de Amtsgerichtsraat vun Noordstrand, harr dör mien Vadder en Enn an sien Huus anbuun laten. Un nu wull he mit uns´ Kinner un nich blots mit de groten Lüüd Richtbeer fiern. Un so klung dat vun´t nee Dack, dat mit´n Richtkroon ut Eekenblaeder smückt weer un de bunten Baenner dansten mit de´n Wind:

Meister, Gesell´n un ehrbore Lüüd,
na Waeken vull swaar Arbeit is Richtbeer hüüt.
To´n Rohbuu füügt vun kunnige Hand,
steiht stolt düt Huus ut Meisterhand.

Na ool Vaders Aart to´n Dank
en vulle Glas man mi nu langt,
dat - - um de Richtaart to ehr´n - -
will ik nu in dree Slück leer´n.

De´n eersten Sluck op de´n Buuherrn steiht,
dat Eendracht nümmernie wieken deiht !
Hier laeven he mit Fru un Kinner
sachts vael schööner un gesünner.

De´n tweeten Sluck höört all de to,
de hier mit holpen hebbt an´ Buu.
Naehmt hen de´n Dank, arm oder riek,
en rechden Dank gellt all´n gliek !

De´n letsden Sluck un düt Glas ok
bring ik op dat Huus sülm ut.
Glück un Saegen bet ünner´t Dack,
so wahr dat tweischellt op dat Fack !

Wi kregen all fein wat to aeten un to drinken, aver de schöön Botterkringel weer nich mit Sucker, nae, dor weer Salt op streut. Oh Gott, wat smeckt dat gaesig ! - - Dat weer so en lüttje Utflucht in´e Welt vun mien junge Johrn op de Insel Noordstrand.

Greta Marcussen, 1880 bet 1971 - as Uttog revideert vun Peter Kollund, Rosendahl 2001

PS. Wenn du över de moie "Insel" Noordstrand vun Hüüt wat waeten wullt, so kiek mal ´rin bi